Historia SM
Czym jest spółdzielnia? Spółdzielnia jest korporacją, a więc dobrowolnym zrzeszeniem osób. W przeciwieństwie do spółki handlowej, która jest zrzeszeniem kapitałów. Spółdzielnia, jak każda korporacja, stawia sobie za cel realizację określonych wspólnych zadań. Spółdzielnia jest osobą prawną w rozumieniu prawa cywilnego. Podobnie więc jak osoba fizyczna, spółdzielnia może być podmiotem prawa i obowiązków (tzn. ma zdolność prawną) oraz może za pomocą własnych działań nabywać prawa i zaciągać obowiązki (tzn. zdolności do czynności prawnych). Cechą spółdzielni jako korporacyjnej osoby prawnej jest posiadanie przez nią majątku odrębnego od majątku członków. Spółdzielnia odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem, natomiast członkowie ponoszą ryzyko jej działalności gospodarczej (tj. uczestniczą w pokrywaniu strat spółdzielni) tylko do wysokości zadeklarowanych udziałów. Spółdzielnia jako osoba prawna ma swoją nazwę, która podlega ochronie prawnej.
Cel spółdzielni. Celem spółdzielni mieszkaniowej jest zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin, poprzez dostarczanie członkom samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu.
Zasady spółdzielni. Spółdzielnia w swojej działalności powinna przestrzegać zasad spółdzielczych ustalonych przez Międzynarodowy Związek Spółdzielczy. Zgromadzenie Ogólne Międzynarodowego Związku Spółdzielczego podczas kongresu odbywającego się w Manchesterze w dniach 20 – 23 września 1995 roku.
Własność spółdzielcza. Własność spółdzielcza jest własnością grupową członków, a więc jest własnością prywatną członków spółdzielni.
Statut spółdzielni. Obok ustawy – Prawo spółdzielcze i innych ustaw zawiera regulacje dotyczące działalności spółdzielni. Reguluje on kwestie związane z organizacją spółdzielni, stosunkiem członkostwa i wiele innych zagadnień. Nie może być sprzeczny z ustawą. Jest uchwalony przez członków założycieli oraz może być zmieniony na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia podjętej większością 2/3 głosów.
Organy spółdzielni. Spółdzielnia, jak każda korporacyjna osoba prawna działa przez swoje organy:
Walne Zgromadzenie – najwyższy organ spółdzielni składający się ze wszystkich swoich członków (może ono być zastąpione przez zebranie przedstawicieli wtedy organami demokracji bezpośredniej są zebrania grup członkowskich). Walne Zgromadzenie podejmuje uchwały obowiązujące wszystkich członków i wszystkie organy spółdzielni.
Rada Nadzorcza – organ co najmniej trzyosobowy, składający się z członków spółdzielni, o charakterze kontrolnym i nadzorczym.
Zarząd – organ o charakterze wykonawczym; składa oświadczenia woli za spółdzielnię i reprezentuje ją na zewnątrz. Skład i liczbę członków Zarządu określa statut.
HISTORIA NASZEJ SPÓŁDZIELNI
Za datę początkową istnienia obecnej Spółdzielni przyjmuje się rok 1960. Jest to data uzyskania oświadczenia o celowości Spółdzielni z Centralnego Związku Spółdzielni Mieszkaniowych w Warszawie, następnie odbycia pierwszego zebrania założycielskiego z wyborem władz Spółdzielni oraz rejestracji w Sądzie Rejestrowym w Krakowie.
Jeżeli sięgnąć do historii spółdzielczości mieszkaniowej na terenie miasta Jaworzna, to rys tej historii zapoczątkowany został w marcu 1959 r. Wtedy to powstała na terenie miasta jako pierwsza Spółdzielnia pod nazwą Powszechna Spółdzielnia Mieszkaniowa w Jaworznie o charakterze, jak nazwa mówi powszechnym. Powstała ona z inicjatywy kilku pracowników etatowych ówczesnej Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Jaworznie.
Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem” przejęła na siebie rolę patronacką udzielając pomocy organizatorskiej, a przede wszystkim pomogła zorganizować pierwszą grupę kandydatów wśród swoich pracowników udzielając im pożyczek na pełne wymagane wkłady mieszkaniowe, zapewniając tym samym Spółdzielni Mieszkaniowej wymagane środki własne na pierwsze dwa budynki, które wykupiła od rady narodowej. Były to dwa identyczne budynki, dwuklatkowe, po 18 mieszkań każdy z nich przy ul. Partyzantów i Oskara Langego na Osiedlu Stałym.
Najogólniej podany rys dziejów Powszechnej Spółdzielni Mieszkaniowej jest niezbędny, gdyż jest to początek spółdzielczości mieszkaniowej w mieście.
Z inicjatywy Jaworznicko Mikołowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego oraz dyrekcji miejscowych kopalń węgla kamiennego pierwsze zebrania informacyjne z załogami wymienionych kopalń na temat organizowania spółdzielczego budownictwa przeprowadzone zostały jeszcze w 1958 roku jednak dopiero w roku 1960 udaje się doprowadzić do zebrania założycielskiego, powstania Spółdzielni oraz wyboru władz. Brak w aktach Spółdzielni dokumentów w postaci protokołu z zebrania założycielskiego Spółdzielni, stąd trudno jest ustalić konkretną datę zebrania. Jedno jest pewne, że data założycielska odnosi się do jednego z miesięcy 1960 roku, bowiem dowodem tego jest data 30.12.1960 r. wydanego oświadczenia o celowości Spółdzielni przez Centralny Związek Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego w Warszawie. Drugim ważnym dokumentem z tego okresu jest postanowienie Sądu Rejestrowego w Krakowie z dnia 22.04.1961 r. o wpisaniu Spółdzielni do rejestru. Spółdzielnia przyjęła nazwę: Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” przy kopalniach „Bierut”, „Sobieski”, „Komuna Paryska”.
W okresie od 24.03.1963 – do 18.04.1968 Spółdzielnia przyjęła nową nazwę Międzyzakładowa Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” w Jaworznie.
Od 28 kwietnia 1968 r, to jest od połączenia, a ściślej mówiąc od przejęcia Powszechnej Spółdzielni Mieszkaniowej przez Międzyzakładową Spółdzielnię Mieszkaniową „Górnik”, spółdzielnia ta przyjęła nazwę Spółdzielnia Mieszkaniowa „Górnik” w Jaworznie.
Na koniec 1975 roku Spółdzielnia posiadała 53 budynki w których znajdowało się 2918 mieszkań. Powołano 2 administracje osiedlowe oraz Zakład Budowlano – Remontowy. W grudniu 1974 roku oddano do użytku budynek przy ul. Paderewskiego, w którym do dziś funkcjonuje Zakład Budowlano – Remontowy jak również administracja osiedlowa.
W dniu 14.12.1978 r. odbyło się uroczyste wmurowanie aktu erekcyjnego osiedla Podłęże, na którym to nadano nazwę osiedla „Zjednoczenia Polskiego Ruchu Robotniczego”. Klucze do ostatnich nowo wybudowanych mieszkań na osiedlu Podłeże zostały oddane w kwietniu 1992. Nazwa Osiedle Zjednoczenia Polskiego Ruchu Robotniczego nigdy się nie przyjęła i do dziś funkcjonuje nazwa Osiedle Podłęże.
Od 1994 roku Spółdzielnia koncentruje się na remontach i modernizacji istniejących zasobów mieszkaniowych mających na celu utrzymanie w dobrym stanie technicznym istniejących zasobów mieszkaniowych. Działania te realizowane są w oparciu o własne środki finansowe.
HISTORIA SPÓŁDZIELCZOŚCI
Zorganizowana spółdzielczość powstała w Europie w połowie XIX jako ruch samoobrony i samopomocy uboższych i średniozamożnych grup społecznych wobec negatywnych dla nich skutków rozwijającego się kapitalizmu. Formy spółdzielcze wywodziły się z istniejących od stuleci we wszystkich społecznościach rolniczych i miejskich tradycji współdziałania gospodarczego i wzajemnej pomocy w razie pojawiających się okazjonalnie bądź cyklicznie potrzeb i zagrożeń, a twórcy ich nawiązywali zwykle do jednego z trzech wielkich prądów ideowych popularnych w tamtej epoce: socjalizmu, liberalizmu i solidaryzmu chrześcijańskiego. Choć za pierwszą spółdzielnię na świecie uważa się powszechnie powstałą w 1844 r. w Anglii spółdzielnię spożywców Roczdelskie Stowarzyszenie Sprawiedliwych Pionierów, w tym samym czasie, a nawet wcześniej, w wielu krajach pojawiały się licznie podobne inicjatywy; w Polsce np. czołowym prekursorem spółdzielczości stał się Stanisław Staszic, założyciel Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach (1816 r.).
Od tego okresu we wszystkich niemal krajach europejskich, a także na innych kontynentach, powstawało wiele spółdzielni różnych typów: spożywców, rolniczych, oszczędnościowo-kredytowych, mieszkaniowych, pracy itp. Zwykle, dla zwiększenia efektywności swego działania, tworzyły one swoje organizacje regionalne i ogólnokrajowe, zaś w 1895 r. założony został Międzynarodowy Związek Spółdzielczy, istniejący do tej pory jako największa (reprezentująca ok. 1 mld spółdzielców) i jedna z najstarszych organizacji pozarządowych na świecie. Władze wielu państw przyjmowały sprzyjające rozwojowi spółdzielczości regulacje prawne. Do najstarszych należą brytyjska Industrial and Provident Societies Act (1852), pruska ustawa z 1867 r. (od 1871 r. obowiązująca w całej Rzeszy Niemieckiej) czy austriacka i belgijska (obie z 1873 r.).
Na ziemiach polskich spółdzielczość rozwijała się podobnie jak krajach Europy Zachodniej, działając w ramach legislacji państw zaborczych. Obok wielu innych typów spółdzielni, szczególnie znane się stały wielkopolskie banki ludowe (od 1861 r.) i „Rolniki” (od 1900 r.), spółdzielnie spożywców w Królestwie (od 1869 r.) czy galicyjskie Kasy Stefczyka (od 1891 r.). Powstawały pierwsze spółdzielnie pracy (1872 r.), mleczarskie (1882 r.), mieszkaniowe (1890 r.). Wszystkie one odgrywały ogromną rolę nie tylko w awansie gospodarczym i społecznym wsi i miast, ale również kulturalną i patriotyczną w obronie polskości. Pojawiały się „wzorowe wsie spółdzielcze”, w których współistniały i współdziałały ze sobą liczne formy spółdzielni, jak słynny Lisków, Sterdyń, Handzlówka czy Albigowa. W spółdzielczość angażowało się wielu czołowych działaczy społecznych i gospodarczych, ale i intelektualistów tamtej epoki, takich jak Edward Abramowski, późniejszy prezydent RP Stanisław Wojciechowski, pisarze Bolesław Prus, Maria Dąbrowska czy Stefan Żeromski. Doniosłą rolę przy tworzeniu spółdzielni odgrywali księża – ks. P. Wawrzyniak, późniejszy biskup ks. S. Adamski, ks. W. Bliziński i wielu innych.
Spółdzielczość rozwijała się pomyślnie również po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Wpływ na to miało wyczulenie na potrzeby społeczne, aktywność wielu zaangażowanych działaczy, a przede wszystkim przyjęcie w dniu 29 października 1920 r. Ustawy o spółdzielniach uważanej za jedną z najlepszych i najnowocześniejszych w skali Europy w tamtych latach regulacji prawnych dla spółdzielczości. By lepiej realizować swe cele, spółdzielnie tworzyły związki różnych pionów, będące w pewnej mierze kontynuacją takich organizacji z okresu zaborów. Najwyższym organem całej spółdzielczości stała się Państwowa Rada Spółdzielcza, instytucja o szczególnym spółdzielczo-rządowym charakterze. Działał Spółdzielczy Instytut Naukowy, rozwijała się edukacja spółdzielcza, wydawana była spółdzielcza prasa. Szacuje się, że przed wybuchem II wojny światowej, co piąty obywatel RP był członkiem jakiejś spółdzielni, w handlu detalicznym udział spółdzielni sięgał do 5%, w skupie produktów rolnych do 12%, zaś 20% depozytów oszczędnościowych złożone było w bankach i kasach spółdzielczych. Spółdzielnie mieszkaniowe nadawały kształt nowobudowanym dzielnicom miast (np. warszawski Żoliborz czy Ochota w Warszawie) i nieraz, jak warszawski WSM, realizowały ambitny program społeczny. Polscy działacze odgrywali aktywną rolę w Międzynarodowym Związku Spółdzielczym, uczestnicząc m. in. w opracowaniu Zasad Spółdzielczych przyjętych przez paryski Kongres Związku w 1937 r.
II wojna światowa przerwała ten dynamiczny rozwój i przyniosła ogromne straty potencjałowi gospodarczemu i zasobom ludzkim spółdzielni. Wiele z nich kontynuowało jednak swoją działalność współpracując nieraz z polskim podziemiem niepodległościowym.
Po 1945 r. warunki działania spółdzielczości zostały diametralnie zmienione i całkowicie podporządkowano ją polityce państwa. W ciągu kilkunastu lat po wojnie poddana została odgórnym procesom etatyzacji, centralizacji i biurokratyzacji, wymuszono na niej praktyczną monopolizację pewnych sfer życia społeczno-gospodarczego (mieszkalnictwo, handel detaliczny, zaopatrzenie rolników i skup produktów rolnych), co więcej na przełomie lat 40. i 50. włączono ją w próby siłowej kolektywizacji rolnictwa (poprzez rolnicze spółdzielnie produkcyjne). Wszystko to sprawiło, że mimo bezprecedensowego rozwoju jej potencjału gospodarczego (udział w PKB pod koniec lat 80. dochodził do 12%), zatraciła swój samorządny i społeczny charakter, członkowie utracili jakikolwiek wpływ na to, co działo się w ich spółdzielniach, w większości przestali utożsamiać się z nimi, traktując je jako element aparatu partyjno-państwowego. Przyczyniło się to do ugruntowania negatywnego wizerunku spółdzielczości po zmianach ustrojowych 1989 roku, kiedy to nastąpiła gwałtowna przebudowa systemu spółdzielczego w Polsce.